Nacionalni Park Đerdap
Nacionalni park Đerdap se nalazi na desnoj obali Dunava, od Golubačke tvrđave do antičkog utvrđenja Diana, u dužini od 100 km. Nacionalni park Đerdap je dobio ime po Đerdapskoj klisuri, najlepšoj i najupečatljivijoj klisuri na celom toku Dunava. Đerdap ili Gvozdena kapija obuhvata podrucje obala Dunava od Golupca (rimske tvrdave Cuppae) do usce reke Timok (rimski Timacus) sa neposrednim zaledem.Đerdapska klisura je najveća klisura probojnica u Evropi i sastoji se od četri klisure i tri kotline, koje su raspoređene sledećim redom: Golubačka klisura, Ljupkovska kotlina, klisura Gospođin vir, Donjomilanovačka kotlina, klisura Veliki i Mali kazan, Oršavska kotlina i Sipska klisura. Najlepša klisure Đerdapa su Mali i Veliki kazan, gde se Dunav sužava na svega 140 metara i dostiže dubinu od 90 metara, tako da je njegovo dno ispod nivoa Crnog Mora za oko 30 metara.
Upoznajmo Gvozdenu Kapiju Dunava koja netaknutom prirodom Nacionalnog Parka "Đerdapa", površine preko 63.608 hektara i zaštićenom zonom 93.968 hektara, raskošno bogatom izvanrednim primercima flore i faune osnažuje um, dok istraživanje najvećeg prirodnog i arheološkog muzeja u Evropi obnavlja duh, noseći Dunavom daleko sve brige, smirujućim zvucima dunavskih vetrova. Zahvaljujući svom jedinstvenom geografskom položaju na "vratima Evrope", Gvozdena Kapija je imala značajnu ulogu tokom preistorije u nastanku i razvoju najstarijih civilizacija Evrope i Mediterana. Polazeći od Golupca, odličnog mesta za plovidbu, zahvaljujući širini reke Dunav i stalnim vetrovima koji ovde "caruju", nakon posete Golubačke tvrđave iz 14. veka, sa devet visokih kula, stiže se do najduže rečne klisure u Evropi. Oduševljava susret sa Gvozdenom Kapijom Dunava istraživanjem klisure veličanstvene lepote, duzine 96,5 km koju je stvorila priroda svojim spektakularnim delima, arheološkim nalazištima Lepenski Vir, Padina i Vlasac iz doba mezozoika, koji vraćaju vreme 10000 godina unatrag !
Pored četiri predivne klisure, dva kanjona izvanredne lepote, koji pružaju nesvakidašnji pogled sa strmih litica planinskih vrhova visine 800 metara iznad toka Dunava, u Nacionalnom Parku Đerdap su i tri prostrane rečne kotline i preko 1000 pećina i vrtača smeštenih u regionu na udaljenosti od oko 150 km. Ovde je izmerena najveca dubina reke Dunav /82 m/, sa sirinom svega 150 metara, a u Đerdapu je Dunav na mestu kod Golubačke tvrđave najširi - 7 km. Miroč je planina koja krije mnoge tajne, čuda prirode i raskošne vrednosti očuvane samo za ljubitelje prirode, ali i pravi raj za avanturiste, ribolovce i lovce. U Nacionalnom Parku Đerdap se sa lakoćom nalaze u dubinama Dunava veliki primerci smuđa i soma, u gustim šumama hrasta i zimzelenog rastinja visoka divljač poput jelena, srne, divljeg vepra, zeca, te u nedostupnim visinama kristalnog neba - orlovi ! U okviru zaštićenog područja Nacionalnog Parka Đerdap se nalazi najbrojnije stanište risa u Srbiji, koji je veoma redak u Evropi, gde je locirano preko 11000 biljaka, raznovrsnih životinja i gljiva. Sisari su u Nacionalnom Parku Đerdap zastupljeni sa oko 50 vrsta, uključujući prirodne retkosti i ugrožene vrste, kao što su ris (Lynx lynx), divlja mačka (Felix sylvestris), medved (Ursus arctos), vuk (Canis lupus), šakal (Canis aureus), vidra (Lutra lutra), veverica (Sciurus vulgaris), lisica (Vulpes vulpes), kuna (Martes foina), lasica (Martes martes), jazavac (Meles meles), divokoza (Rupicapra rupicapra), jelen (Cervus elaphus), srna (Capreolus capreolus) i druge.
Na čitavom toku Dunava kroz Srbiju, zahvaljujući specifičnom strateškom položaju, smešteni su arheološki lokaliteti od izuzetnog značaja iz praistorijskog doba i perioda Rimskog Limesa, kao i srednjovekovna utvrđenja, od kojih je teško odabrati omiljeno. Stoga, dobrodošli na Đerdap, radi doživljaja herojski odvažnih rimskih careva Trajana ili Tiberijasa ili bilo kog od mnogobrojnih velikana ovog podrucja !
Uspomene sa ispiranja zlata u zlatonosnoj reci Pek ili istraživanja Rajkove Pećine, duge 2.304 metara, kao i "mistični magični ritual", ostaju u dugom sećanju. Ovi trenuci su "pojačani" jedinstvenim tradicionalnim specijalitetima kraja, serviranim u očuvanom prirodnom ambijentu ili nesvakidašnjoj toplini rustičnog seoskog domaćinstva "kao iz mašte", što je doživljaj iznad svakog očekivanja !
Lepenski Vir arheološko nalazište
Lepenski Vir je spektakularno arheološko nalazište u Srbiji koje je kolevka Evrope. Lepenski Vir je i naziv velikog vira na sredini Dunava kod Đerdapske klisure, zvane "gvozdena kapija", udaljen oko 15 km od Donjeg Milanovca. Lepenski Vir je otkrio i istražio šezdesetih godina 20. veka prof Dragoslav Srejović, u delu projekta očuvanja arheoloških nalaza i iskopina tokom izgradnje veštačkog jezera uzvodno od izlaza Dunava iz Gvozdene Kapije. Gvozdena kapija poseduje izvanredno očuvano prirodno okruženje, sa posebno povoljnom mikroklimom. Zahvaljujući gustini padavina, blagim prelazima godišnjih doba, relativnoj atmosferskoj vlaznosti, odsustvu oštrih vetrova i velikih promena temperature, krečnjačkom zemljištu obale Dunava koje zadržava toplotu, kao i sigurnim izvorima hrane, stanovnicima Lepenskog Vira je bilo jednostavno da ostvare svoju kulturu, čije bogatstvo i originalni sadržaji ne mogu da se porede sa ni jednom kulturom toga doba, kao ni kulturama kasnijih perioda. Đerdapska klisura Dunava sa Gvozdenom kapijom je središte Nacionalnog Parka Đerdap, u prijemnoj fazi UNESCO svetskog nasleđa.
Lepenski Vir je mezozoički arheološki kompleks, što znači da datira iz srednjeg kamenog doba. Lepenski Vir je bio naseljen prvim stočarima u Evropi oko 8000 godina p.n.e., nakon otapanja ogromnih ledenih glečera koji su obuhvatali veći deo severne hemisfere, kada je klima postala toplija. Blaga klima na rečnim terasama Dunava, sa stenovitim vrhom Treskavcem, trapezastog oblika, odmah preko puta Dunava u danasnjoj Rumuniji, privlačila je stanovnike kulture Lepenskog Vira. Ljudi Lepenskog Vira su bili "deca Sunca" i gradili /današnjim ljudima neobične/ kolibe jedinstvenog trapezastog oblika, sa ulazom okrenutim prema Dunavu i pravouganim ognjištem ozidanim kamenim blokovima, kao i sa malenim grobovima u istoj jedinici. Ognjistu i vatri je davano centralno mesto prema istoku, cime je naglasavana veza sa rađanjem topline i svetlosti izlazeceg Sunca. Kuća je značila stabilnost i sređenost, a kosti predaka su pojačavale tu stabilnost i vezu sa prošlošću. Lepenski Vir je najpoznatiji po vrhunski isklesanim kamenim figurama ljudi sa velikim očima i ribolikim usnama, verovatno u svrhu obožavanja idola lovaca i ribara, zavisnih od moćne reke Dunav, koji predstavljaju najstarije primere kamene plastike i prvu monumentalnu umetnost nastalu nakon Ledenog doba. Najnovija arheološka istraživanja potvrđuju da su u ovom području boravili stanovnici 30.000 godina pre nove ere. Zivot na Lepenskom Viru zamro je oko 4500. godine pre nove ere, kada se njegovi stanovnici krenuli u potragu za većim obradivim površinama. Lepenski Vir je Spomenik kulture od izuzetnog značaja, pod zaštitom Republike Srbije. Na arheološkom nalazištu Lepenski Vir i svojevrsnom praistorijskom muzeju na otvorenom, otkriveni su primerci nakita i oruđa od kosti i kamena, kao i isklesane kamene ploče sa simbolima i znakovima koji najverovatnije predstavljaju osnovno pismo čovečanstva /vinčansko pismo/. Poseta Lepenskom Viru je jako uzbudljiva i toplo se preporučuje svakome, a posebno posetiocima Srbije !
Stare evropske civilizacije, sa centrom u srednjem toku Dunava su proširile svoj krug prema jugu i severu, ali uvek u vertikalnom pravcu, naslanjujući se prema istoku i zapadu, u potpunom skladu sa prirodnim kratanjem, zahvaljujuci redu harmoničnog ritma duhovnog mehanizma, od koga su poticali i kroz koga traju ili su trajali od uvek, neopazivi oku moderne tehnologije i duhovnoj instumentalizaciji.
